Ter ere van Driekoningen halen we een patacon uit onze laatste expo van onder het stof. Hoewel het pijpaarden artefact slechts gedeeltelijk bewaard is is nog duidelijk te zien dat er een driekoningenzanger met (draaiende) ster op staat afgebeeld. Het gaat hier niet om een kind, maar om een volwassene, die al zingend door de straten moet zijn getrokken in de hoop een beloning zoals eten, snoep of geld te ontvangen.
Patacons zijn beschilderde schijfjes of figuren in gebakken witte pijpaarde. Ze werden gebruikt als versiering van witte, zoete broden (vollaards) die ter gelegenheid van een aantal winterse feestdagen werden gebakken. De broden vormde een echte traktatie voor kinderen die de patacons maar al te graag verzamelden.
Het gebruik om gedecoreerde feestbroden aan elkaar te schenken bestaat minstens al sinds de middeleeuwen en loopt door tot in de 20ste eeuw. Aanvankelijk bakte men, al dan niet in combinatie met pijpaarden decoratie, munten op de broden. Het is één van die munten, de Spaans-Nederlandse zilvermunt ‘patagon’ of ‘patakon’, waarnaar de naam nog steeds verwijst. Daarnaast bestaan er ook heel wat andere namen voor patacons, verschillend van streek tot steek. In Mechelen werden ze bijvoorbeeld ‘schillekens’ genoemd.
Hoewel vandaag de dag nog amper driekoningen gezongen wordt in het Mechelse was de viering er tot in de eerste decennia van de 20ste eeuw populair. Deze patacon dateert uit het einde van de 18de of het begin van de 19de eeuw. Uit diezelfde periode is een pentekening van Jean François Mardulyn bewaard die het driekoningen zingen door volwassenen afbeeldt. De tekening wordt bewaard in het Stadsarchief Mechelen en maakt deel uit van het album ‘Den Mechelschen Roep’.
Dana Piessens, aardewerkspecialiste
