Bij een noodopgraving in 1976 is in Born-Buchten deze vorstpan met versiering aangetroffen. Dakversieringen uit de Romeinse tijd in noordwest Europa zijn zeldzaam. Het best bekend zijn de antefixen, die de dakrand aan de onderzijde afsluiten. Dakruiters (ook bekend als Lichthäuschen of finials) in de vorm van opengewerkte torentjes zijn nog zeldzamer. Nokvorsten met versiering, zoals bij deze pan uit Buchten, zijn extreem zeldzaam. Voor zo ver bekend is alleen in Moncelon in westelijk Frankrijk een enigszins vergelijkbaar exemplaar aangetroffen, met op de hartlijn een kam met dolfijnen. Ook dit exemplaar komt uit een heiligdom. Veel oudere parallellen komen uit de mediterrane wereld, waar in Etrurië en Latium nokvorsten met kammen regelmatig voorkomen, en gedateerd worden in de 6de tot 4de eeuw v.C. Interessant is dat juist in deze regio het gebruik van tegulae en imbrices, dat de Romeinen hier hebben geïntroduceerd, is ontstaan. Het exemplaar uit Buchten is veel jonger, het heiligdom is pas in het midden van de 1ste eeuw n.C. gesticht.
Volgens de opgravers lag het terrein vol met puin, waaronder veel dakpanfragmenten, maar ze hebben slechts dit ene exemplaar meegenomen. Gelukkig toeval, of hebben zij destijds al herkend dat het om iets zeer bijzonders ging?
Het hele verhaal is te lezen in T. Derks en B. de Fraiture (red.), Een Romeins heiligdom en een vroegmiddeleeuws grafveld bij Buchten (L). Rapportage Archeologische Monumentenzorg 226, RCE, Amersfoort 2015. (http://cultureelerfgoed.nl/publicaties/een-romeins-heiligdom-en-een-vroegmiddeleeuws-grafveld-bij-buchten-l)
Bovendien zijn deze en andere objecten van de site te bezichtigen in het Limburgs Museum.
Guus Gazenbeek, specialist historisch bouwmateriaal
